Letterlijk nemen

Letterlijk nemen, een nadenkertje… “Zullen we hier eens een boom over opzetten? “Huh, jij woont toch in een flat? Dan heb je toch geen balkon om een boom neer te kunnen zetten?” U snapt al waar ik naar toe wil. Mensen, bekend met een vorm binnen het Autisme spectrum stoornis (ASS), nemen over het algemeen de zaken, uitspraken, tijden en beloftes ontzettend letterlijk. “Daar hebben we geen kaas van gegeten”. “Maar jij lust toch helemaal geen kaas?”

Dit is iets wat op allerlei gebieden voorkomt. Op het moment van schrijven staat de klok iets na kwart over twaalf. Nee, om duidelijk te zijn: 12:19u.

“Zullen we zo maar eens een boterham gaan eten?”. “Maar mam, we hebben toch alleen bolletjes in huis en geen brood?”
Ik vlieg nu in deze column van het ene op het andere. (“Heb jij serieus een vliegbrevet?”) Het lijkt ontzettend overdreven, maar niets is minder waar. Alles is geordend en wordt dus letterlijk zwart-wit uitgedacht in de hersenen van iemand met ASS. Kom niet met afspraken aan als: we eten rond half zes. Dit is veel te grijs. Dat kan zowel 17.20u worden, als 17.40u. Een onoverbrugbaar verschil voor iemand met ASS.

Verder wil ik me ook richten op de prediking in de kerk. De structuur in de kerkdienst zorgt voor veel houvast in de hersenen. In dezelfde volgorde zingen, collecteren en bidden. Maar een preek, waarin een predikant of lezer mogelijk beeldspraak gebruikt, zorgt wel voor het nodige onbegrip als hij zegt: “Gemeente, vandaag gaan we met Mozes mee die…” “Waar is Mozes dan? Kunnen we met hem meegaan? Die leeft toch al lang niet meer?” Hier hebben we met de eerste zin van een preek al meteen drie vraagtekens te pakken.

Kunnen we nu van een predikant verwachten dat hij geen beeldspraak meer mag gebruiken? Natuurlijk niet, dat zou niet realistisch zijn. Wel kunnen we als ouders of verzorgers na de preek in gesprek gaan met onze zoon of dochter. Stel eenvoudig de vraag: “Snapte je de preek, wat zijn dingen die je niet begreep?” Probeer als ouder of verzorger cruciale beeldspraak uit de preek te onthouden en na de preek onder woorden te brengen.

Probeer het zo eenvoudig mogelijk uit te leggen. Dit kan heel helpend zijn. Vaak kan iemand met ASS zulke dingen onthouden. Als dezelfde beeldspraak wordt gebruikt in een andere preek, kan uw zoon of dochter dit mogelijk in herinnering halen. Vraag dit dan na de dienst nog eens na. Natuurlijk kunnen we niet alles dichttimmeren en onze uitspraken zo uitdenken dat verkeerde interpretatie onmogelijk zou worden. Dat gaat gewoonweg niet. Wat heel belangrijk is voor iedereen, met of zonder ASS, is heldere communicatie. Vraag gewoon eens door of uw boodschap goed is doorgekomen en of de persoon het in eigen woorden kan herhalen. Zo proberen we op hetzelfde aambeeld te hameren. “Nee echt, werkt u in een smederij?”