Grijze vriendschappen

‘Gerrit, waarom kon je die afspraak niet nakomen? We hadden dit toch drie weken geleden al afgesproken?’
Een veel voorkomende vraag die in het algemeen al voor de nodige frustratie en onbegrip zorgt. En alleen al het feit van over drie weken afspreken. Waarom kan dit nu zo lastig eens spontaan? Dat is toch leuker?

Dit is een van de zaken die vriendschappen al lastig maakt. Behoefte aan veel structuur. Het ineens opbellen kan al voor kortsluiting zorgen in het hoofd van iemand met autisme (ASS). Waarom? Iemand met ASS plant van uur tot uur en weet meestal al hoe de komende twee weken er uitzien.

Zie het als een keurig rijtje gestapelde blokjes waarvan er niet één blokje scheef ligt. Een telefoontje zo’n rijtje totaal ondersteboven gooien en dan is het chaos.
Hoe? Wanneer? Waarom? Waarheen? Hoe laat dan? En… en…?

Vooral het ‘nee’ zeggen kan ook moeilijk zijn voor iemand met ASS. Je zegt liever geen ‘nee’ tegen je vriend(in) omdat je bang bent om hem/haar voor het hoofd te stoten. Dus de combinatie van het onverwachte afspreken en dan moeilijk ‘nee’ kunnen zeggen, kan heel moeilijk zijn.

Waarom dan bang om ‘nee’ te zeggen? Geen enkele relatie is zo grijs (dus tegenovergesteld van zwart/wit) als de relatie van ‘vriendschap’. Van de band met je ouders weet je hoe die in elkaar steekt en wat je aan ze hebt. Deze staan qua hiërarchie boven jou en daar ben je aan ondergeschikt. Je kleine nichtje heeft naar jou te luisteren omdat jij in de hiërarchie boven haar staat. Bovendien zitten in deze relaties een generatieverschil. Broers en zussen ben je mee opgegroeid en hierin is een natuurlijke verstandhouding (van kinds af aan) gegroeid. Het afspiegelen aan mensen zónder ASS, wat mensen mét ASS door onzekerheid vaak doen, is in bovengenoemde relaties vaak duidelijker gekaderd.

Maar een vriend(in), zelfde leeftijd, zelfde generatie, zelfde geslacht, zelfde activiteiten van bijvoorbeeld kerk en school? Hier zijn dus wel meer verschillen

in opvattingen van gewoonten, ethische kwesties, werk, enzovoorts. Onzekerheid kan groeien door hoe verschillend de twee partijen de vriendschap zien. Duidelijk is dat als je een vriend(in) hebt mét ASS, je daarop kunt bouwen. Hij/zij komt gemaakte afspraken na, staat onvoorwaardelijk klaar als het nodig is. Als je afspreekt om bijvoorbeeld iedere twee of drie weken samen wat te doen (deze afstemming vindt iemand met ASS erg belangrijk) kun je er op rekenen dat dit ook daadwerkelijk plaatsvindt.

Natuurlijk vraagt het ook het nodige voor hen die niet bekend zijn met ASS. Waarom claimt die vriend mij zo? Waarom vraagt hij zoveel bevestiging of we wel vrienden zijn? Waarom gaat het bij hem zo anders als bij mijn andere vrienden?
Aan deze vragen kunnen diverse oorzaken ten grondslag liggen. Belangrijk om te weten is dat iemand met ASS, als die vrienden heeft, enkele goede vriendschappen heeft. Verdere contacten die inhoudelijk niet heel diep gaan, ziet hij of zij ook niet als vriendschappen. Wat het belangrijkste is, is eerlijk zijn! Iemand met ASS kan haarscherp aanvoelen als iets niet in orde is, maar het niet wordt uitgesproken. Wees eerlijk en transparant. Dit is uiteraard belangrijk voor alle contacten die je hebt.

Het onregelmatige, onvoorspelbare, hiërarchische en het niet altijd open en eerlijk zijn, zijn de factoren die voor een overmatige behoefte aan bevestiging over de vriendschap kunnen zorgen.
Laten we vasthouden dat een vriend(in) met ASS onvoorwaardelijk, betrouwbaar en eerlijk is. Blijf open en transparant en spreek uit wat je van elkaar verwacht. Dan ben je vrienden, echt, voor het leven!