Als een kind met een beperking wilsonbekwaam is, moet er een beschermingsmaatregel worden genomen. Het is dan van belang te weten welke maatregel passend is. In dit artikel worden deze maatregelen, bewindvoering, mentorschap en curatele, toegelicht.
Ieder mens is vanaf zijn 18e bekwaam om aan het rechtsverkeer deel te nemen. Hij mag dan een contract sluiten, een huis kopen en hij heeft stemrecht. Hij is ”handelingsbekwaam”, aldus de juridische aanduiding. Het kan echter zijn dat een kind met een verstandelijke of psychiatrische beperking juridisch weliswaar handelingsbekwaam is, maar niet in staat is beslissingen op bepaalde gebieden te nemen of de gevolgen daarvan te overzien. Dit heet ”wilsonbekwaam”. Samengevat: iemand kan juridisch gezien handelingsbekwaam zijn, maar in de praktijk wilsonbekwaam. In dat geval is het mogelijk beschermingsmaatregelen te treffen: bewind(voering), mentorschap en/of curatele.
BEWINDVOERING
De meest bekende maatregel is het ”onder bewind stellen van vermogen”. De bewindvoerder kan een professioneel persoon, maar ook een familielid zijn. Bewindvoering gaat over het geld en goed van een wilsonbekwaam persoon. De bewindvoerder kan zelfstandig handelen, maar moet jaarlijks rekening en verantwoording afleggen aan de rechter. Voor uitgaven boven 1500 euro heeft hij voorafgaand toestemming van de rechter nodig.
MENTORSCHAP
Wanneer iemand niet zelfstandig en adequaat kan beslissen over verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding, is mentorschap een passende maatregel. De kantonrechter kan een mentor aanstellen die de persoonlijke (niet-financiële) zaken van iemand met een beperking regelt. Omdat het om heel persoonlijke dingen gaat, wordt meestal iemand vanuit de familie benoemd tot mentor. Ook een professionele mentor is echter mogelijk. Deze maatregelen, bewindvoering en mentorschap, kunnen worden gecombineerd. Daarbij kunnen de mentor en de bewindvoerder dezelfde persoon zijn, maar het is ook mogelijk dat het twee verschillende mensen zijn.
CURATELE
Curatele is de meest verstrekkende maatregel. Terwijl bij bewindvoerderschap en mentorschap iemand handelingsbekwaam blijft, is dit bij curatele niet meer het geval. Zo mag iemand met een beperking die onder curatele staat over het algemeen geen testament opstellen of gezag over kinderen hebben. De kantonrechter spreekt curatele alleen uit als de lichtere beschermingsmaatregelen (bewindvoering, mentorschap of een combinatie hiervan) onvoldoende zijn.
GERECHTELIJKE PROCEDURE
Omdat de drie beschreven maatregelen iemands autonomie aantasten, moet een gerechtelijke procedure worden gevolgd. Dit is om te voorkomen dat iemand onnodig of tegen zijn wil onder bewind of curatele wordt gesteld. Voor de procedure moet een verzoek bij de rechtbank worden ingediend. Daarbij moet de beoogde bewindvoerder of curator verklaren dat hij of zij bereid is deze taak op zich te nemen. Nabije familieleden, zoals kinderen of broers en zussen, moeten verklaren dat zij het met de aanvraag eens zijn. Daarnaast is het verstandig een medische verklaring mee te sturen waaruit blijkt dat de gevraagde maatregel nodig is. Daarin kan ook worden opgenomen of het zinvol is de persoon in kwestie te horen. Er komt een zitting waarbij de rechter alle belanghebbenden wil horen, onder wie zeker ook de persoon om wie het gaat. Wanneer iemand lichamelijk niet in staat is naar de rechtbank te komen, kan de rechter op locatie komen.
AANVRAGEN
De persoon in kwestie kan zelf een aanvraag voor een beschermingsmaatregel doen. Ook nabije familieleden, een zorginstelling of degene die het gezag over een minderjarige heeft, een ouder of voogd, kunnen die aanvraag doen. Als een beschermingsmaatregel voor een kind nodig is, is het verstandig tijdig met de procedure te beginnen.
MEER INFORMATIE
- De verschillende maatregelen en procedures staan uitgebreid beschreven op www.rechtspraak.nl. Daar zijn ook het aanvraagformulier, de bereid- en akkoordverklaringen te downloaden. Ouders kunnen de procedure zelf in gang zetten of daarbij hulp vragen. Het is vrij onbekend dat ook notarissen cliënten die een maatregel willen aanvragen kunnen bijstaan.
- Bedenk dat ook ouders wilsonbekwaam kunnen worden, bijvoorbeeld door dementie. Het is verstandig dat zij ook voor zichzelf tijdig een volmacht of levenstestament regelen; zij kunnen daarvoor contact met hun notaris op nemen.
- Een informatieve brochure is te downloaden op: https://www.rijksoverheid.nl/documenten/brochures/2015/04/14/curatele-bewind-en-mentorschap.
- Meer websites: www.notaris.nl en www.goedvertegenwoordigd.nl.
Mr. Heleen Vink-van der Klift,
toegevoegd notaris bij Novia te Veenendaal
